Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde, öğretim programları ortak metninde yer alan bilgilere göre sosyal bilimlerde yerli ve yabancı literatür, alanın kendine özgü yapısı ve çağın gereklilikleri göz önünde bulundurularak 21. yüzyıl becerileriyle güçlü ilişkileri olan 17 alan becerisi belirlendi. Bunlar, "zamanı algılama ve kronolojik düşünme", "kanıta dayalı sorgulama ve araştırma", "tarihsel empati", "değişim ve sürekliliği algılama", "sosyal katılım", "girişimcilik", "mekansal düşünme", "coğrafi sorgulama", "coğrafi gözlem ve saha çalışması", "harita", "tablo, grafik, şekil ve diyagram", "mantıksal muhakeme", "felsefi sorgulama", "felsefi muhakeme", "felsefi düşünce ortaya koyma", "eleştirel sosyolojik düşünme", "tarihsel sorun analizi ve karar verme" becerileri olarak sıralandı.
Sosyal bilgiler dersi yeni öğretim programının geliştirilme sürecinde köklü bir anlayış değişikliğine gidildi. Öğretim programında öğrencilerin ihtiyaç duyabilecekleri bilgiler uygun zihinsel becerilerle bütünleştirildi, bilgi ve becerinin bir arada yansıtıldığı öğrenme hedefi olarak şekillendirildi.
Program, bireye toplumsal konularda ihtiyaç duyduğu becerileri kazandırmak amacıyla, sosyal bilimlerin bakış açısı ve disiplinler arası bir anlayışla beceri örgüsü temelli öğretim programı modeline uygun bir şekilde tasarlandı.
Programda yer alan konularda yatayda ve dikeyde bütünlük sağlandı. Yatayda yer alan konular öğrencinin yaşadığı çevre, yaşadığı il, ülke ve küresel bağlamda ele alınırken dikeyde ilkokul düzeyinde hayat bilgisi, insan hakları ve vatandaşlık; ortaöğretimde ise tarih ve coğrafya dersleriyle bütünlük sağlandı. Bu bütünlük sağlanırken konu tekrarından kaçınıldı ve uygun becerilerle birleştirilerek öğrenme hedefleri oluşturuldu.
Değişiklikler
Sosyal bilgiler müfredatına "teknoloji ve sosyal bilimler" teması eklendi. Böylelikle teknoloji kavramı yalnızca sosyal bilimler ve toplumsal yaşamla ilişkisi bağlamında ele alındı. Ulaşım ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin kültürel etkileşimdeki rolü, vatandaşlık haklarının kullanımında dijitalleşme ve teknolojik gelişmelerin etkileri gibi konular üzerinde duruldu.
"Üretim, dağıtım, tüketim" teması yerine öğrencinin bir ürünün üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerini sebep sonuç bağlamında incelemesinin önemli olduğu düşüncesinden yola çıkılarak "hayatımızdaki ekonomi" teması eklendi.
"Ortak Mirasımız" öğrenme alanında oyun ve oyuncak tarihi, aile tarihi, ortak kültürel mirasımız, Anadolu'nun ilk yerleşim yerlerindeki sosyal yaşam, Mezopotamya ve Anadolu medeniyetlerinin ortak kültürel mirasa katkıları üzerinde duruldu.
Osmanlı Devleti'nin bir cihan devleti olmasındaki politikalar müfredatta
Türkistan coğrafyasında kurulan ilk Türk devletlerinin medeniyete katkılarına, İslamiyet'in kabulüyle Türk sosyal ve kültürel hayatında yaşanan değişimlere, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecine, Osmanlı Devleti'nin bir cihan devleti hâline gelmesinde etkili olan politikalara, değişen dünya dengeleri karşısında Osmanlı Devleti'nin uygulamaya koyduğu yeniliklere ve Osmanlı kültür ve medeniyetine değinildi.
"Yaşayan Demokrasimiz" öğrenme alanında, Millî Mücadele döneminde Mustafa Kemal Atatürk'ün ve Türk milletinin gösterdiği toplumsal dayanışmaya, cumhuriyetin hayata katkılarına, Cumhuriyet ve demokrasinin temel niteliklerine, demokrasi ve cumhuriyet kavramı arasındaki ilişkiye, demokratik katılımın önemine, etkin vatandaşın özelliklerine, toplumsal sorunlara temel hak ve sorumluluklar çerçevesinde çözüm üretilmesine, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin yönetim yapısına, ülkede demokrasinin geçmişten günümüze gelişimine ve bu süreçte karşılaşılan sorunlara değinildi.
Türk kültürünün yaşadığı geniş coğrafya yeni müfredatta
Yeni müfredatla öğrencilerin Türk kültürünün yaşadığı geniş coğrafya hakkında fikir edinmeleri sağlanacak. Verilen yazılı ve görsel kaynaklardan (Türk Devletler Teşkilatı, Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, Yunus Emre Enstitüsü, Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı) yararlanılarak ülkenin Türk devlet ve topluluklarıyla yaptığı kültürel işbirlikleri ele alınacak.
"Millî bilinç" konularına ağırlık verildi
Yeni programda, öğrencilerde "millî bilinç" ve "vatan sevgisi" oluşturmak amacıyla millî konulara daha fazla yer verildi. Öğrenciler, "hayatımızda ekonomi" isimli öğrenme alanındaki derslerde ise millî kalkınma hamlelerini neden ve sonuçlarıyla yorumlayacaklar. Öğrenciler, yazılı ve görsel kaynaklar üzerinden Atatürk döneminde gerçekleştirilen sanayi hamlelerine odaklanacaklar. 1961 devrim arabası, ayrıca yakın zamanda hayata geçirilen milli kalkınma
hamleleri, Türkiye Uzay Ajansı (TUA), Bilişim Vadisi, yerli Kovid aşısı TURKOVAC, ilk yerli otomobil TOGG, savunma sanayi projeleri, millî kalkınmada etkili olan araştırma geliştirme çalışmalarıyla inovasyon süreçlerinden örnekler verilecek.
Ülkenin deniz yetki ve çıkar alanlarındaki hak ve menfaatlerini koruma ve savunma noktasında Mavi Vatan'ın Adalar Denizi, Karadeniz, Akdeniz ve Marmara Denizi sınırları açısından ülkenin jeopolitiğindeki önemine yer verilecek. Vatanseverlik değeri kapsamında ülke varlıklarını korumanın ve bağımsız bir devlet olmanın önemi vurgulanacak.
Millî kalkınma hamlelerinin toplumsal ve ekonomik etkilerinin niteliği, yeni kalkınma hamlelerini harekete geçirmesi açısından değerlendirilmesi sağlanacak. Bu süreçte TEKNOFEST örneği verilecek.
Ayrıca öğrencilere Millî Mücadele, terör, darbe, afet, bilim, sanat ve spor gibi konularda yaşananlara yönelik yazılı ve görsel kaynaklardan örnekler sunulacak. Soru cevap tekniğiyle bu durumlar karşısında Türk toplumunun gösterdiği tutum ve davranışlara ilişkin tahminler yapılacak. Müfredatta, Türk toplumunun milli meseleler karşısındaki tutumu, ülkenin Türk dünyasıyla kültürel iş birlikleri, bölgesel ve küresel sorunların çözümünde ülkenin rolü, ülkenin milli kalkınma hamlelerinin neden ve sonuçları gibi konulara yer verildi.
Mete Gazoz, Alper Gezeravcı, Kadın Millî Voleybol Takımı müfredatta
Yeni programla, sorumluluk değeri üzerinde durularak topluma yönelik görev bilinci oluşturulacak. Müfredatta, 15 Temmuz darbe girişimi, Türkiye Kadın Millî Voleybol Takımı'nın dünya şampiyonluğu, Erkek Ampute Futbol Millî Takımı'nın dünya şampiyonluğu, Mete Gazoz'un okçulukta olimpiyat ve dünya şampiyonluğu, Sümeyye Boyacı'nın yüzmede dünya şampiyonluğu, Türkiye'nin ilk astronotu Alper Gezeravcı'nın uzay yolculuğu gibi önemli isimlere yer verildi.
Millî Mücadele Dönemi'nde Türk milletinin millî birlik ve beraberlik ruhu ile 15 Temmuz darbe girişiminde Türk milletinin millî birlik ve beraberlik ruhu karşılaştırılarak bu dönemdeki tutum ve davranışlardaki benzerlik ve farklılıklar tespit edilecek.
Küreselleşmenin etkileri yeni müfredatta
Ayrıca, küreselleşmenin insan ve toplum hayatına etkileri Kovid-19 salgını özelinde ele alınacak. Bu salgının bireysel, toplumsal ve küresel etkilerine değinilerek öğrencilerin küreselleşme kavramını somutlaştırmaları sağlanacak. Afetlerin etkilerini azaltmak için neler yapılabileceği üzerine bir sınıf tartışması başlatılacak. Afetlerin etkilerini azaltmanın en temel unsurlarından birisinin doğayı tanımak ve doğa-insan etkileşimini anlamak olduğu vurgulanarak, insanların alması gereken sorumluluklar üzerinde durulacak.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının (AFAD) hazırladığı raporlardan da yararlanılarak afetlere hazırlıklı olmanın önemi üzerinde durulacak. Afetlerin etkilerinden korunmak için yaşanılan yerin afetlere nasıl hazırlıklı hale getirilebileceğine ilişkin öğrencilerin fikirleri alınacak. Afet hazırlıklarına yönelik örnekler incelenerek öğrencilerin duyarlılık değeri bağlamında afet bilinci geliştirmeleri desteklenecek. Daha sonra öğrencilerden afet öncesi, sırası ve sonrası yapılması gerekenlere ilişkin acil durum aile planı hazırlamaları istenecek. Yeni müfredatta, 6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler de yer aldı.
Dijital vatandaşlık müfredata girdi
Öğrencilerin bilgi teknolojileri ve dijital vatandaşlık alanlarında ihtiyaç duyacakları yeni konular da programa eklendi. E-devlet, e-nabız, e-okul, EBA uygulamalarının bireylere sunduğu hizmetler ile ilgili haberler dijital kaynaklardan incelenerek haklarla ilişkilendirilecek. Teknolojinin insan hayatına etkisiyle ilgili örnek olay veya hikayeler incelenecek. Öğrencilerin örnek olaylardan ve kamu hizmeti sunan dijital uygulamalara yönelik incelemelerden hareketle dijitalleşme ve teknolojik gelişmelerin hakların kullanımına etkileri hakkında sorular sormaları sağlanacak.
Dijitalleşme ve teknolojik gelişmelerin e-devlet, e-nabız, T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) hizmetleri gibi olumlu etkilerine ve siber zorbalık, kişisel verilerin güvenlik ve gizliliğinin tehlikeye girmesi gibi olumsuz etkilerine dair verilen kaynaklar grup çalışmasıyla incelenerek öğrencilerin konuya ilişkin bilgi toplamaları sağlanacak. Bu aşamada mahremiyet değerine değinilerek sosyal medyada kişisel bilgi, belge ve fotoğraflarının erişilebilirliğini sınırlamanın ve kişisel bilgilerinin yer aldığı dijital araçları bilinçli ve güvenli bir şekilde kullanmanın önemi yaşanmış örnekler üzerinden açıklanacak.
Ayrıca teknoloji kullanımının bağımlılığa dönüşmemesi için kontrollü kullanılması gerektiği vurgulanarak, sağlıklı yaşam değeri üzerinde durulacak. Öğrencilerin, vatandaşlık haklarının kullanımında dijitalleşme ve teknolojik gelişmelerin olumlu ve olumsuz yönlerini, münazara tekniğini kullanarak, güncellik ve bilimsellik açısından değerlendirmeleri sağlanacak.
